eğitildiği bir öğrenim sürecidir. Bu sebeple, son 20 yıldır özellikle Avrupa ülkelerinde yoğun olarak ilgi görmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?
Bilişsel davranışçı terapi bir psikoterapi türüdür ve bu psikoterapi yönteminde genellikle insanlara öncelikle tedavinin mantıksal çerçevesi anlatılır. Daha sonra ruh sağlığı koruması için hoş olmayan ve kaygı uyandıran durumlar ile karşı karşıya kalındığında kaçma davranışı sergilemenin aksine başa çıkma yöntemleri öğretilir. Bu terapi türü; kısa süreli, önceden planlı ve yapılandırılmıştır. Bilişsel davranışçı terapi, düşüncelerimizin duygularımızın yönetilmesine yardımcı olacaktır.
Davranışçı terapi kapsamında, danışanların işlevsel olmayan ve olumsuz özellikleri ile düşüncelerini yapılandırılmakta, bu olumsuzluklarının yerine olumlu düşünce şekli geliştirilmektedir. Böylelikle, danışanların davranışlarında ve duygularında olumlu yönde bir değişim yaşanması sağlanır. Örneğin; travma sonrası stres durumlarında ya da obsesif kompulsif bozukluklarda başa çıkmak için bilişsel davranışçı terapi yöntemine başvurulabilmektedir.
Bilişsel davranışçı terapi yönteminin yarar sağladığı psikolojik ve ruhsal rahatsızlıklar ile bazı durumlar kısaca şunlardır:
• İçme yeme bozuklukları
• Travma sonrası stres
• Panik atak
• Depresyon
• Sosyal fobiler
• Tik ve benzeri davranışsal sorunlar
•Anksiyete bozukluğu
• Obsesif kompulsif bozukluklar
• Kişilik bozukluğu
• Öfke kontrolsüzlüğü
• Uyku bozukluğu
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Yapılır?
Bilişsel davranışçı terapi yönteminde öncelikle uyumsuzluk yaşanan davranışlar üzerine gidilir ve sorun net olarak ortaya konur. Daha sonra, danışanlara bu tedavinin temel mantığı aktarılır ve zor durumlar ile karşılaştığında, bunlarla nasıl baş edebileceği aktarılır. Bilişsel psikolojinin mantığına göre, çocukluk çağlarında kazanılan deneyimler, inanç sistemlerinin şekillenmesinde ve psikomotor becerilerin kullanılmasında oldukça belirleyicidir. Tüm bunlara verilen isim ise ‘şema’dır. Şema, insanların ilerleyen yıllardaki katı düşünceleri ve önyargıları olarak ortaya çıkan kalıplarıdır. Bu terapide, şemalara yoğunlaşılır ve sorunların çözümüne gidilir.
Bilişsel davranışçı terapi kapsamında, ana yoğunlaşılır ve şimdiki zaman sorunlarının çözümü için adımlar atılır. Danışanların, sorunları nedeniyle gerçekleştiremediği her şey ve her aktivite ‘hedef’ olarak belirlenir. Terapide ilk seans ve son seansa kadar hedeflere ulaşmak amaçlanır.
Terapisti ve danışanın birlikte yürüdüğü bu tedavi sürecinde, yaşama etki eden sorunların tespit edilmesinin ardından değişim için öğrenilen bilgiler ev beceriler, seanslar arasında uygulanır ve bu aşamada ev ödevleri ile egzersizlerden yararlanılır.
Genel olarak birkaç seans sonrasında, ilk seansta ortaya konulmuş olan amaçlara ne kadar ulaşılabildiği konusunda fikir edinilmiş olur. Dolayısı ile bu gibi durumlarda maksimum 10 seansa kadar danışanlar seansın sonuna gelir ve yeni öğretilerle hayatlarına devam ederler. Ağır kriz ve ağır kişilik bozuklukları gibi durumlarda, davranışçı bilişsel yaklaşım tedavi süreci uzun sürebilir ve yaklaşık olarak tedaviden yarar sağlanması bir yıl gibi bir süreyi bulabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri
Bilişsel davranışçı terapi teknikleri farklı yöntemler ile gerçekleştirilebilmektedir. Bu yöntemlerden hangisinin uygulanacağı, kişinin özel şartlarına, içinde bulunduğu duruma ve problemlerin niteliğine göre farklılık göstermektedir. Kısaca bilişsel davranışçı terapi teknikleri şunlardır:
• Sorgulama
• Dıştan içe ilerleme
• Kendini gözlemleme
• Düşünceleri kaydetme
• Pekiştirme
• Davranışsal deney yapma
• Aktivite çizelgesi oluşturma
• Aşamalı olarak görevler oluşturma
• Atılganlık eğitimi
• Problem çözme
• Zihin canlandırması
• Rol oynama
Bu tekniklerin her birinin farklı bir amacı, farklı bir uygulama şekli ve farklı farklı dikkat edilmesi gereken noktaları bulunmaktadır.
Bu davranışçı terapi yönteminin örnekleri oldukça çoktur fakat bir örnek vermek gerekirse; aktivite çizelgesi yapma tekniğinin temel amacı; danışan kişilerin motivasyon düşüklüğüne uğradığı zaman kendisini iyi hissetmesini sağlayacak olan etkinliği planlayabilmesidir. Bu teknikte uygulama zamanı; danışanların kendilerini depresif hissetiği zamanlardır. Bu tekniğin uygulama şekli; danışanın günlük aktivitelerinin kaydını tutması ve daha sonra da terapistle paylaşması, birlikte daha işlevsel bir çizelge hazırlaması şeklindedir. Burada dikkat edilmesi gereken noktalar ise; planlanacak olan aktivitenin danışana yarar sağlamasıdır ve danışanın bu aktiviteyi yapmaktan kaçınmayacak özellikte olmasıdır.
Sonuç olarak bilişsel davranışçı terapi, kişilerin yaşamlarına artı katkı sağlamak ve sorunlarla karşı karşıya kalındığında çözüm yöntemlerini uygulamayı öğretmek amacıyla gerçekleştirilmektedir.
